ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ

[vangelisk]

Η περιοχή Νύφης Ποτάμια είναι μια καλλιεργήσιμη έκταση περίπου 5.000 στρεμμάτων και βρίσκεται στα νότια του χωριού. Πρόκειται για μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους από την οποία περνά και το Ευρωπαϊκό Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4.

Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής αυτής, εκεί όπου δεν έχει καλλιεργηθεί, είναι καλυμμένη από αυτοφυείς κουμαριές και ρείκια, ενώ στα «ποτάμια» της ευδοκιμούν τα πλατάνια.

Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα της περιοχής οφείλεται στο ατυχές γεγονός ότι κάποτε πνίγηκε στον ποταμό μια νύφη καθώς την περνούσανε για να την πάνε στο χωριό του γαμπρού.

Πρόκειται για εύφορη περιοχή που μπορεί να παράγει τα πάντα, εκτός από λάδι. Ακόμη και σήμερα είναι το μέρος όπου παράγεται το σύνολο του κρασοστάφυλων που εξασφαλίζει το κρασί των κατοίκων του χωριού. Στο πρόσφατο παρελθόν η περιοχή αυτή υπήρξε: α) ο σιτοβολώνας του χωριού, αφού παρήγαγε όλη την ποσότητα του σταριού για το αλεύρι και το ψωμί, β) Το μεγαλύτερο περιβόλι του χωριού, με τα καλοκαιρινά κηπευτικά και φρούτα (αχλάδια, μήλα), γ) ο τόπος παραγωγής ζωοτροφών (ταγής, βίκου, άχυρων). Στην περιοχή αυτή ακόμη και σήμερα βόσκουν τα περισσότερα, αν όχι σχεδόν όλα, αιγοπρόβατα του χωριού.

Όσον αφορά την παραγωγή λαδιού, φαίνεται ότι λόγω του αμφίβολου ιδιοκτησιακού καθεστώτος, του υψομέτρου και του φόβου καταστροφής των ελαιοδέντρων από το χιόνι, δεν υπήρξαν μέχρι τώρα καλλιέργειες ελαιοδέντρων.

Ο ευλογημένος αυτός τόπος, φωτογραφίες του οποίου μπορείτε να δείτε σε άλλη ενότητα της ιστοσελίδας μας, έχει καταφέρει μέχρι και σήμερα να ΖΗΣΕΙ, αλλά συγχρόνως και να ΧΩΡΙΣΕΙ το χωριό.

Το πρώτο γραπτό γνωστό μέχρι σήμερα κείμενο που αφορά την Περιοχή Νύφης Ποτάμια, που στο εξής για χάρη συντομίας θα αναφέρονται Ποτάμια, είναι το «συμβόλαιο των Ποταμιών», μια απόφαση του Ιεροδικείου Αργυρούπολης του 1880 περίπου.

Η απόφαση αυτή είναι και η πρώτη γνωστή επίσημη καταγραφή διενέξεων Σαϊτουριανών με αιτία και αφορμή τα Ποτάμια.

Όπως προκύπτει από την απόφαση αυτή, ενώπιον του Ιεροδικείου Αργυρούπολης κατέφυγαν οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού εναντίον των Χριστιανών κατοίκων του, επειδή οι τελευταίοι δεν τους επέτρεπαν να «βόσκουν τα κτήνη τους».

Η απόφαση του Ιεροδικείου απορρίπτει το αίτημα των Τούρκων Σαϊτουριανών, όσον αφορά το δικαίωμά τους να «βόσκουν τα κτήνη» τους στα Ποτάμια.

Από το κείμενο της απόφασης αυτής προκύπτουν δύο σημαντικά, κατά τα άλλα, στοιχεία, καθοριστικά των μετέπειτα εξελίξεων. Τα στοιχεία αυτά είναι οι λέξεις: «ηνωμένοι κάτοικοι» και «να βόσκουν τα κτήνη τους».

Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης και την αποχώρηση των Τούρκων, η αντιπαράθεση, όσον αφορά τα Ποτάμια, συνεχίστηκε μεταξύ των Χριστιανών, πια, κατοίκων των Σαϊτουρών.

Συγκεκριμένα, διαμορφώθηκαν δυο «στρατόπεδα συμφερόντων»: α) Οι κτηνοτρόφοι από τη μια πλευρά, που θεωρούσαν ότι τα Ποτάμια θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για βόσκηση αιγοπροβάτων και όχι για γεωργική χρήση, β) οι γεωργοί, που θεωρούσαν ότι θα πρέπει να μπορεί ο καθένας να εκχερσώσει κάποια έκταση για να τη χρησιμοποιήσει για γεωργική χρήση, ενώ παράλληλα οι ακαλλιέργητες εκτάσεις θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βόσκηση αιγοπροβάτων.

Κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής ξεκίνησε δειλά – δειλά, εν μέσω αντιδράσεων των κτηνοτρόφων, η εκχέρσωση των Ποταμιών. Όποιος χωριανός επιθυμούσε, σημάδευε με αλέτρι την έκταση που επρόκειτο να εκχερσώσει, φυσικά με την προϋπόθεση ότι η ίδια περιοχή δεν είχε σημαδευτεί από άλλον προηγουμένως.

Αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικά παράδειγμα της αντιπαράθεσης βοσκών και γεωργών: α) όπως αφηγείται ο Γιώργης ο Κρασάς, επί δεκαπέντε συνεχόμενα χρόνια φύτευε το αμπέλι του στα Τρία Αλώνια, γιατί αν και το είχε περιφραγμένο δεν το αφήνανε οι βοσκοί να μεγαλώσει βόσκοντας επίτηδες τα πρόβατά τους, β) κάποιος χωριανός βοσκός είχε το παρατσούκλι «ο γεωπόνος» γιατί οι γεωργοί τον κατηγορούσανε ότι κατέστρεφε με τα χέρια του τα κεντράδια με τα οποία μπόλιαζαν τις αχλάδες.

Για κάποιες δεκαετίες υπήρξαν λεπτές ισορροπίες μεταξύ γεωργών και κτηνοτρόφων. Βέβαια, η αντιπαράθεση δεν έπαψε να υπάρχει.

Πολλές φορές στις Κοινοτικές εκλογές κατέβαιναν δύο υποψήφιοι συνδυασμοί, ο ένας που εξέφραζε τους κτηνοτρόφους και ήθελε τα Ποτάμια να είναι κοινοτικά και ο άλλος που εξέφραζε τους γεωργούς και ήθελε τα Ποτάμια να είναι μεν κοινοτικά, όσον αφορά στο ακαλλιέργητο βοσκότοπο, και ιδιωτικά όσον αφορά στις ήδη καλλιεργημένες εκτάσεις.

Και αν ακόμη οι υποψήφιοι συνδυασμοί δεν ήταν αμιγών συμφερόντων, το πιο συνηθισμένο ήτανε να παροτρύνει ο ένας κάτοικος τον άλλο «μην τον ψηφίσεις αυτόν, γιατί άμα βγει θα κάμει τα Ποτάμια κοινοτικά ή ιδιωτικά».

Το θέμα του καθεστώτος των Ποταμιών τη δεκαετία του 1970 απασχόλησε και την Ελληνική Δικαιοσύνη και ειδικότερα το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την απόφαση αυτή, τα Ποτάμια αποτελούν περιουσία της Κοινότητας Σαϊτούρων και διέπονται από τους Νόμους που ρυθμίζουν τις περιουσίες Δήμων και Κοινοτήτων.

Μετά την ένταξη της Κοινότητας Σαϊτούρων στο Δήμο Νικηφόρου Φωκά, τα Ποτάμια, σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς ανήκουν στην περιουσία του Δήμου Νικηφόρου Φωκά, χρησιμοποιούνται όμως μόνο από τους κατοίκους του Δημοτικού Διαμερίσματος Σαϊτούρων.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σε εξέλιξη πρωτοβουλία ομάδας ξενοδόχων για τα δημιουργία γηπέδου γκολφ στη συγκεκριμένη περιοχή, χωρίς βέβαια να λείπουν και οι αντιδράσεις που οφείλονται στους φόβους περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αποξήρανσης της περιοχής κλπ, λόγω των τεράστιων ποσοτήτων νερού που απαιτούνται.

Σήμερα τα Ποτάμια χρησιμοποιούνται στη μεγάλη τους πλειοψηφία σαν βοσκότοπος και σε ένα μικρό ποσοστό για την παραγωγή κρασοστάφυλων, ενώ δεν λείπουν και οι μεταξύ των κατοίκων διενέξεις που αφορούν τη «λογιστική» διαχείριση των βοσκοτόπων για την είσπραξη κοινοτικών επιχορηγήσεων.

Τελειώνοντας, μπορούμε να πούμε ότι και σήμερα το καθεστώς των Ποταμιών ρυθμίζεται περισσότερο από τους άγραφους νόμους του αλληλοσεβασμού, της ειρηνικής συνύπαρξης και της τήρησης ισορροπιών.