Είστε εδώ

Το Χωριό

Οι Σαϊτούρες είναι οικισμός που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Νικηφόρου Φωκά του Δήμου Ρεθύμνου και έχει 85 κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή. Το χωριό απέχει 18 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 350 μέτρων. Για να φτάσει κάποιος στις Σαϊτούρες, ξεκινώντας από το Ρέθυμνο, στρίβει αριστερά στη διακλάδωση που βρίσκεται στο 13,4 χλμ. της παλαιάς εθνικής οδού Ρεθύμνου - Χανίων προς Καλονύκτη - Παλαίλιμνο - Σαϊτούρες. Το χωριό αναφέρεται στις βενετσιάνικες απογραφές του Μπαρότζι το 1577, και του Καστροφύλακα το 1583. Στις απογραφές του 1881 και του 1900, αναφέρεται στο Δήμο Ρουστίκων, ενώ, από το 1920 και μετά, αποτέλεσε αυτόνομη κοινότητα μέχρι την ένταξή του στον Καποδιστριακό Δήμο Νικηφόρου Φωκά. Ο Βασιλικάτα αναφέρει το 1630 ότι στη μέση του χωριού υπήρχε μια παλαιά Ορθόδοξη εκκλησία, η Παναγία, όπου υπήρχε ένας σταυρός σιδερένιος, καλυμμένος με ασήμι, δεμένος με μια σιδερένια αλυσίδα, ο οποίος είχε την ικανότητα να θεραπεύει τους φρενοβλαβείς και τους δαιμονισμένους.

Ο Ι.Ν. της Παναγίας σώζεται, μέχρι σήμερα. H εικονογράφησή του έγινε στις αρχές του 14ου αιώνα από ντόπιο καλλιτέχνη, όπως δείχνει ο επαρχιακός χαρακτήρας των τοιχογραφιών.

Στην Κρήτη, που σύντομα μετά την Κύπρο έγινε δυτική αποικία (μετά τη Δ' Σταυροφορία, ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, ο οποίος εξασφάλισε την Κρήτη, την πουλάει στη Βενετία), ο Αγ. Γεώργιος, σώζοντας τη νεολαία από την αιχμαλωσία, εμφανίζεται ως θέμα σε αγιογραφίες, στα μέσα του 13ου αιώνα. Η παρουσία του νέου, ρωμαιοκαθολικού ηγέτη δεν αποτέλεσε εμπόδιο για Ορθόδοξους δωρητές και καλλιτέχνες.

Ένα παράδειγμα από αυτές τις αγιογραφίες σώζεται στο βόρειο τοίχο του Ι.Ν. Παναγίας στις Σαϊτούρες, χρονολογούμενο στα 1300. Ανάμεσα από ιππήλατους στρατιωτικούς Αγίους βρίσκεται ο Άγ. Γεώργιος με το αγόρι που κρατάει ένα δοχείο. Στο δεξί του χέρι, ο πολεμιστής κρατάει μία λόγχη με ένα μικρό έμβλημα, κάτω από την κορυφή. Αυτό το μοτίβο ως στοιχείο απεικόνισης καβαλάρηδων σε αγιογραφίες παρουσιάζει αναμφίβολα επιρροές από το δυτικό πολιτισμό με τους ιππότες.

Τα κυριότερα προϊόντα του χωριού είναι το λάδι, τα χαρούπια και πολλά κτηνοτροφικά. Παράγονται επίσης λίγα σταφύλια, φρούτα και κηπευτικά. Η ονομασία του χωριού οφείλεται στο σχήμα του που μοιάζει με σαΐτα. Οι πολλές βυζαντινές εκκλησίες μαρτυρούν την ύπαρξη του χωριού στη βυζαντινή περίοδο. Σε βενετικές πηγές το χωριό αναφέρεται με το ίδιο όνομα. Το 1538 αναφέρεται στον Καστροφύλακα σαν Saitures με 387 κατοίκους. Οι πολλές βυζαντινές εκκλησίες μαρτυρούν την ύπαρξη του χωριού στη βυζαντινή περίοδο.

Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού μετοίκησαν από διάφορες περιοχές της Κρήτης. Οι παλιότερες οικογένειες είναι οι Ηλιάκηδες, οι Παπαδάκηδες, οι Μποτονάκηδες, οι Δασκαλάκηδες κ.ά.

Ανάμεσα στο χωριό και στο Άνω Μαλάκι βρίσκεται το Φραγγιόλι. Είναι ένα μικρό σπήλαιο, όπου υπάρχουν σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ο θρύλος αναφέρει ότι τα χρονιά της Επανάστασης οι Τούρκοι σκότωσαν σαράντα Μιχάληδες του χωριού και τους έριξαν σ' αυτή την τρύπα, που από τότε στοίχειωσε. Στο Άνω Μαλάκι ο Φραγγιόλι ονομάζεται "Σαράντα Μιχελήδων" ή "τρύπα" με διαφορετική εκδοχή του θρύλου.

Το ίδιο συμβαίνει και με την τοποθεσία της "Νύφης τα Ποτάμια". Τη διεκδικούν και τα δυο χωριά, αλλά με διαφορετικό θρύλο το καθένα. Στις Σαϊτούρες λέγεται ότι ενώ περνούσε κάποτε από κει μια νύφη, πέθανε από καταρρακτώδη βροχή. Το παρακάτω περιστατικό είναι πραγματικό και συνέβη κατά την Οθωμανική περίοδο: Στην τοποθεσία "Μανάς", δυτικά του χωριού, υπήρχε το τυροκομείο της οικογένειας Ηλιάκη. Οι Τούρκοι πέρασαν κάποτε από εκεί, φιλοξενήθηκαν, έδωσαν δώρα και έφυγαν. Καθώς περνούσαν από την τοποθεσία "Φτεριάρι" συνάντησαν δύο Μανώληδες. Ήταν βοσκοί που δούλευαν στον Ηλιάκη. Ο ένας μάλιστα ήταν γιος του. Οι Τούρκοι τους μετέφεραν στο Φραγγιόλι και τους σκότωσαν.

Στην τοποθεσία Καρανταλέ, νοτιοανατολικά του χωριού, υπάρχει μια σπηλιά με σταλακτίτες. Ονομάζεται το "Κουφωτό Κεφάλι" και σ' αυτό αναφέρεται η εξής παράδοση: Πριν 100 περίπου χρόνια ένας τυροκόμος, ο Ιωσήφ Δασκαλάκης, διατηρούσε σ' αυτή τη σπηλιά τα τυριά του. Τη νύχτα όμως οι νεράιδες του τα πετούσαν κάτω. Τελικά, ο Δασκαλάκης φοβήθηκε και εγκατέλειψε τη σπηλιά.

Στην είσοδο του χωριού υπάρχει η παλιά εκκλησία της Παναγίας της Θεοτόκου με αξιόλογες αγιογραφίες βυζαντινών χρόνων. Παλιά είναι επίσης τα ξωκλήσια του Αγίου Αντωνίου, του Αγίου Νικολάου που κτίστηκε το 1285, και του Χριστού, που ανακαινίστηκε.